SMALSPOOR OP HET INFANTERIE SCHIETKAMP
Smalspoor in Harskamp sinds 1898
Vanaf 1898 wordt bij de legerplaats Harskamp een schietkamp ontwikkeld. Er komen manschappenverblijven en zes ‘zinken loodsen’ om schietschijven op te bergen. Die schijven worden tijdens de oefeningen op smalspoorlorries gezet en aan een lange ketting voortgetrokken om als bewegend doel te fungeren. Al gauw komt er een decauville smalspoorbaan tot stand voor het goederenvervoer over de legerplaats en het schietkamp. Alle loodsen krijgen een aansluiting, zodat ook het transport van de schietschijven en de munitie tussen legerplaats en schietbanen gemakkelijker wordt. De tractie wordt geleverd door duwende militairen, de lorries zelf zijn van hout en hebben stalen assen. Voor de langere afstanden doen paarden dienst als trekkracht.
Het smalspoor bevalt goed en in 1923 is het net al meer dan twintig kilometer lang. Een aftakking loopt langs de onderofficiersmess – nu het Nationale Reserve Museum – tot aan een overlaadplaats bij de Otterlose weg. In 1927 worden twee benzolmotorlocomotieven van Deutz en een aantal stalen lorries aan de Legerplaats geleverd.
Groei en afbraak
Het smalspoornet met een spoorwijdte van 700mm groeit tot ruim veertig kilometer lengte en omvat dan het gehele schietkamp en de complete legerplaats. De smalspoorbaan behoort dan tot de langste bovengrondse smalspoorinstallaties van Nederland.
In 1938 komen twee diesellocs van Kromhout / Du Croo & Brauns in Harskamp aan en versterken het materieelpark. Een van de Deutz locomotieven wordt echter weer ingeleverd zodat het locomotievenpark uit drie stuks bestaat. Daarnaast zijn er dertig kiplorries en twintig platte wagens. Behalve militaire goederen, vervoert het smalspoor ook overtollig zand en hout vanaf het schietkamp naar de dorpen Harskamp, Hoenderloo en Kootwijk.
In de Tweede Wereldoorlog wordt veel smalspoor gevorderd voor de aanleg van vliegvelden, bunkers en andere verdedigingswerken en de bezetter breekt het Harskampse net vrijwel geheel op en het materieel verdwijnt….
Tussen 1970 en 1985 keert het smalspoor in andere vorm terug. Bij de schietbanen wordt een lusvormige baan voor ‘rijdende doelen’ aangelegd. De tractie van de bewegende schietschijven wordt verzorgd door een accuvoertuig, dat na enkele ritten weer wordt opgeladen. Als onderdak voor loc en oplaadinrichting wordt een van de oude ‘zinken loodsen’ op de Oosterheide gebruikt. Omstreeks 1985 is het voorbij en blijft de oude loods met wat stukken spoor eenzaam achter.
Smalspoor in Harskamp in het heden
Anno 2011 is er weer wat heel van het rijke spoorverleden te zien en rijden er weer smalspoortreinen in het Museumpark van Infanterie Schietkamp Harskamp! De museumspoorweg in nog in opbouw. Neem eens een kijkje in ons museum waar de geschiedenis van het smalspoor wordt getoont. Een van de originele schijvenloodsen van de Oosterheide is weer in gebruik als loods voor de smalspoortrein. In deze oude loods wordt gewerkt aan een uitgebreide permanent expositie over het smalspoor op de Harskamp en andere legerplaatsen in Nederland, de inzet van smalspoorwegen door de krijgsmachten der wereld en over het gebruik van smalspoor in oorlog en wederopbouw. In deze loods staat o.a. een originele stoomlocomotief uit 1915. Het is betreft een zg. Brigadelocomotief, gebruikt tijdens de Eerste Wereldoorlog op het smalspoor van de Duitse “Heeresfeldbahn” aan het Westfront.
Tekst met dank aan H. van Lith.
